بررسی عوامل مؤثر در به‏‌کارگیری تکنیک‏های حسابداری مدیریت استراتژیک با تأکید بر متغیرهای اقتضایی و کنترلی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه حسابداری، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران.

2 کارشناسی ارشد، گروه حسابداری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

10.22059/acctgrev.2024.377800.1008972

چکیده

هدف: حسابداران مدیریت از طریق ارائۀ اطلاعات مهم و استراتژیک، می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی نقش بسزایی داشته باشند. تکنیک‌های حسابداری مدیریت، از جمله ابزارهای مهم برای تحقق این هدف مهم است. طراحی و اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت، به‌شدت از فرهنگ سازمانی، توانایی حسابداران مدیریت در برقراری تعامل سازنده با دیگران و استقرار یک سیستم اطلاعاتی کارآمد تأثیر می‌پذیرد. در این پژوهش اثرهای چهار متغیر اقتضایی (مهارت‌های نرم، سیستم‌های اطلاعاتی، فرهنگ مبتنی بر نوآوری و فرهنگ نتیجه‌گرا) و چهار متغیر کنترلی (اندازه مؤسسه، رقابت، ابهام‌های محیطی ادراک شده و تنوع محصول) بر به‌کارگیری تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، در قالب یک مدل جامع بررسی شده است.
روش: این پژوهش به‌لحاظ هدف کاربردی و به‌لحاظ روش گردآوری داده‎ها، توصیفی ـ پیمایشی است. داده‌های پژوهش حاضر از طریق پرسش‌نامۀ مبتنی بر مقیاس لیکرت پنج گزینه‌ای گردآوری شد. پرسش‌نامۀ پژوهش مشتمل بر دو بخش بود. در بخش اول، سؤال‌های جمعیت‌شناختی و در بخش دوم، سؤال‌های مربوط به سازه‌های پژوهش مطرح شده بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، حسابداران شاغل به کار در شرکت‌های تولیدی ایرانی در نظر گرفته شد. حجم نمونه ۱۷۳ حسابدار بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری و به‌کمک نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس نسخۀ ۲۶ و آموس نسخۀ ۲۴ انجام شد.
یافته‌ها: بنابر یافته‌های پژوهش، از بین متغیرهای اقتضایی مهارت‌های نرم، متغیرهای فرهنگ نتیجه‌گرا و سیستم‌های اطلاعاتی بر به‌کارگیری تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک اثرگذار بودند. همچنین فرهنگ‌های مبتنی بر نوآوری و نتیجه‌گرا، بر رابطۀ بین مهارت‌های نرم و به‌کارگیری تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک اثر تعدیلی نداشتند؛ اما در مقابل، اثر تعدیلی سیستم‌های اطلاعاتی بر این رابطه تأیید شد. یافته‌ها نشان داد که مهارت‌های نرم حسابداران مدیریت، بر رابطۀ بین فرهنگ مبتنی بر نوآوری و اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، اثر میانجی دارد؛ به این معنا که فرهنگ مبتنی بر نوآوری، بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک تأثیر مستقیم ندارد؛ اما از طریق مهارت‌های نرم حسابداران، روی مدیریت اثر غیرمستقیم می‌گذارد. به‌علاوه، تأثیر فرهنگ نتیجه‌گرا بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، مستقیم و مثبت بود. هرچند تأثیر فرهنگ نتیجه‌گرا بر مهارت‌های نرم حسابداران مدیریت معنادار بود؛ تأثیر غیرمستقیم آن بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، از طریق تعامل حسابداران مدیریت معنادار نبود. همچنین طبق یافته‌های پژوهش، از میان متغیرهای کنترلی، فقط اندازۀ شرکت بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک تأثیر مثبت و معناداری داشت. در مقابل، سه متغیر دیگر (ابهام‌های محیطی ادراک شده، تنوع محصول و رقابت) بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک تأثیر معناداری نداشتند. در نهایت متغیرهای اقتضایی و کنترلی توانستند ۶۵ درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند.
نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر تلاش کرد تا به سهم خود، در راستای توسعۀ ادبیات تئوری اقتضایی، در خصوص شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک و نحوۀ نقش‌آفرینی حسابداران مدیریت در این زمینه گام بردارد. همچنین این پژوهش از طریق مدنظر قرار دادن روابط پیچیده‌تر، توانست تصویر بهتری از نحوۀ اثرگذاری سه متغیر مهارت‌های نرم حسابداران مدیریت، کیفیت سیستم‌های اطلاعاتی و فرهنگ سازمانی، بر فرایند اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک ارائه دهد. به‌علاوه، حسابداران مدیریت، برای نقش‌آفرینی بهتر در طراحی و اجرای تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک، به برقراری تعامل با سایر ذی‌نفعان نیاز دارند. در مجموع، یافته‌های این پژوهش می‌تواند به سازمان‌ها در اجرای هرچه بهتر تکنیک‌های تکنیک‌های حسابداری مدیریت استراتژیک کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Exploring the Factors Influencing the Adoption of Strategic Management Accounting Techniques: A Focus on Contingency and Control Variables

نویسندگان [English]

  • Mohammad Nazaripour 1
  • Amirmohammad Heidari 2
1 Associate Prof., Department of Accounting, Hazrat_e Masoumeh University (HMU), Qom, Iran.
2 MSc., Department of Accounting, Faculty of Humanities and Science, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

Objective
Management accountants play a crucial role in shaping the strategic direction of organizations by utilizing management accounting techniques, which are essential tools for achieving strategic objectives. The design and implementation of management accounting techniques are strongly influenced by organizational culture, i.e., the ability of management accountants to build strong relationships with others, and the development of efficient information systems. This study investigates the impact of four contingent variables (soft skills, information systems, innovation culture, and outcome culture) alongside four control variables (firm size, competition, perceived environmental uncertainty, and product diversity). The study is grounded in a comprehensive model that outlines how these factors influence the implementation of strategic management accounting techniques.
Methods
This research is classified as applied in nature, and the data collection method employed is a descriptive-survey. The data was collected through a 5-point Likert scale questionnaire. The questionnaire included two parts; the first part included demographic questions, and the second part included questions related to research constructs. The study's population consisted of accountants employed in manufacturing companies. The sample size comprised 173 accountants. To analyze the data, structural equation modeling (SEM) was employed using SPSS version 26 and Smart PLS software version 3.
Results
According to the research findings, soft skills, outcome culture, and information systems (among the contingent variables) affect the implementation of strategic management accounting techniques. Furthermore, innovation culture and outcome culture do not moderate the relationship between soft skills and the implementation of strategic management accounting techniques, whereas information systems do. The findings showed that the soft skills of management accountants mediated the relationship between innovation culture and the implementation of strategic management accounting techniques. This means that innovation culture does not have a direct impact on the implementation of strategic management accounting techniques; however, it has an indirect effect through the soft skills of management accountants. In addition, outcome culture had only a positive direct influence on the implementation of strategic management accounting techniques. Although outcome culture had a significant effect on the soft skills of management accountants, its indirect impact on the implementation of strategic management accounting techniques was not significant through the interaction of soft skills with management accountants. Furthermore, the findings showed that firm size was the only control variable that had a significant positive effect on the implementation of strategic management accounting techniques. Conversely, the other three variables (i.e., competition, perceived environmental uncertainty, and product diversity) had no significant effect on the implementation of strategic management accounting techniques. Finally, contingent and control variables were able to explain 65% of the changes in the dependent variable.
Conclusion
The present study aimed to contribute to the literature on contingency theory by identifying factors that affect the implementation of strategic management accounting techniques and examining the role of management accountants in this process. Furthermore, this research offered insights into how three variables management accountants' soft skills, the quality of information systems, and organizational culture impact the implementation of strategic management accounting techniques by considering more complex relationships. Additionally, management accountants need to interact with other stakeholders to enhance their role in the design and implementation of these techniques. Finally, the findings of this research can contribute to the effective implementation of strategic management accounting techniques.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic management accounting techniques
  • Contingency variables
  • Control variables
  • Manufacturing companies

مراجع

دریایی، عباسعلی؛ شهبازی، وحید (1403). ارائه مدل کیفیت حسابرسی با تأکید بر ابعاد فرهنگ سازمانی. بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، 31(1)، 45-69.
سجادی، سیدحسین؛ اثنی‏عشری، حمیده؛ شاکری، اکبر (1402). تأثیر فرهنگ نوآوری‌گرا بر کاربرد فن‌های حسابداری مدیریت استراتژیک. بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، 30(1)، 1-27.
شهریاری، سعید؛ اسمعیلی، طاهره؛ به‏نوید، الهام؛ میراشه، آرزو (1398). پذیرش تکنیک‌های حسابداری مدیریت در بنگاه‌های کوچک و متوسط. رویکردهای پژوهشی نوین در حسابداری و مدیریت، 3(20)، 70-79.  
نظری‏پور، محمد (1399). بررسی رابطه تکنیک‏های حسابداری مدیریت و کسب مزیت رقابتی در سطح مدارس متوسطه دوره دوم. فصلنامه علمی مدیریت مدرسه، 8(1)، 302- 322.  
نظری‏پور، محمد؛ زکی‏زاده، بابک (1401). بررسی تأثیرهای فشار زمانی، تعارض کار ـ خانواده و ابهام نقش بر رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی با میانجیگری استرس شغلی. بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، 29(4)، 714- 737.
نمازی، محمد؛ ابراهیمی، فهیمه (1396). بررسی تأثیر سازه فردی و اجتماعی بر شدت اخلاقی ادراک شده توسط حسابداران. دوفصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 2(4)، 97-121.
 
References
Abdel-Kader, M., Luther, R. (2008). The impact of firm characteristics on management accounting practices: a UK-based empirical analysis. The British Accounting Review, 40(1), 2–27.
Afonso, P., Vyas, V., Antunes, A., Silva, S. & Bret, B. P. (2021). A stochastic approach for product costing in manufacturing processes. Mathematics, 9(18), 2238.
Alamri, A. M. (2019). Association between strategic management accounting facets and organizational performance. Baltic Journal of Management, 14(2), 212-234.
Al-Omiri, M. & Drury, C. (2007). A survey of factors influencing the choice of product costing systems in UK organizations. Management Accounting Research, 18 (4), 399–424.
Anh, D. L. & Thu, P. T. B. (2023). A Study on the Impact of the Usage of Cost Information on Business Performance of Enterprises in Vietnam. International Journal of Professional Business Review, 8(6), 36.
Ankova-Stoyanova, I. (2020). Soft skills in management accounting education. Yearbook of the Faculty of Economics and Business Administration, Sofia University, 19(1), 199-218.
Ax, C. & Greve, J. (2017). Adoption of management accounting innovations: Organizational culture compatibility and perceived outcomes. Management Accounting Research, 34, 59-74.
Babashamsi, P., Yusoff, N. I. M., Ceylan, H., Nor, N. G. M. & Jenatabadi, H. S. (2016). Evaluation of pavement life cycle cost analysis: Review and analysis. International Journal of Pavement Research and Technology, 9(4), 241-254.
Baird, K., Su, S. & Tung, A. (2018). Organizational culture and environmental activity management. Business Strategy and the Environment, 27(3), 403-414.
Banhmeid, B. & Aljabr, A. (2023). The relationship between the roles of management accountants, advanced manufacturing technologies, cost system sophistication and performance: a path model. Journal of Financial Reporting and Accounting.  https://doi.org/10.1108/JFRA-01-2023-0047
Bhimani, A. & Langfield-Smith, K. (2007). Structure, formality and the importance of financial and non-financial information in strategy development and implementation. Management accounting research, 18(1), 3-31.
Bjørnenak, T. (1997). Diffusion and accounting: the case of ABC in Norway. Management Accounting Research, 8 (1), 3–17.
Brecht, H. D. & Martin, M. P. (1996). Accounting Information Systems: The Challenge of Extending Their Scope to Business and Information Strategy. Accounting Horizons, 10(4).
Bromwich, M. (1990). The case for strategic management accounting: the role of accounting information for strategy in competitive markets. Accounting, organizations and society, 15(1-2), 27-46.
Bruns, W.J. & McKinnon, S.M. (1993). Information and managers: a field study. Journal of Management Accounting Research, 5(Fall), 84–108.
Cadez, S. & Guilding, C. (2012). Strategy, strategic management accounting and performance: a configurational analysis. Industrial Management & Data Systems, 112(3), 484-501.
Cadez, S. & Guilding, C. (2008). An exploratory investigation of an integrated contingency model of strategic management accounting. Accounting, Organizations and Society, 33 (7–8), 836–863.
Carlsson-Wall, M., Kraus, K. & Lind, J. (2015). Strategic management accounting in close inter-organisational relationships. Accounting and Business Research, 45 (1), 27–54.
Cescon, F., Costantini, A. & Grassetti, L. (2019). Strategic choices and strategic management accounting in large manufacturing firms. Journal of Management and Governance, 23(3), 605-636.
Daryaei, A.A. & Shahbazi, V. (2024). Designing a model of audit quality based on various organizational culture factors. Accounting and Auditing Review, 31(1), 45-69.
(in Persian)
Dixon, R., Smith, D.R. (1993). Strategic management accounting. Omega, 21 (6), 605–618
Dunk, A.S. (2004). Product life cycle cost analysis the impact of customer profiling, competitive advantage, and quality of IS information. Management Accounting Research, 15 (4), 401–414.
Emsley, D. (2005). Restructuring the management accounting function: a note on the effect of role involvement on innovativeness. Management Accounting Research, 16 (2), 157–177.
Fish, M., Miller, W., Becker, D. & Pernsteiner, A. (2017). The role of organizational culture in the adoption of customer profitability analysis a field study. Qualitative Research in Accounting & Management, 14(1), 38–59.
Govindarajan, V. (1984). Appropriateness of accounting data in performance evaluation: an empirical examination of environmental uncertainty as an intervening variable. Accounting, Organizations and Society, 9, 125–135.
Gupta, G. & Salter, S.B. (2018). The balanced scorecard beyond adoption, Journal of International Accounting Research, 17(3), 115–134.
Hadid, W. & Al-Sayed, M. (2021). Management accountants and strategic management accounting: The role of organizational culture and information systems. Management accounting research, 50, 100725.
Hair, J.F., Ringle, C.M., Sarstedt, M. (2011). PLS-SEM: indeed a silver bullet. Journal of Marketing Theory and Practice, 19(2), 139–151.
Hair, J.F., Sarstedt, M., Ringle, C.M. (2012). An assessment of the use of partial least squares structural equation modeling in marketing research. Journal of the Academy of Marketing Science, 40(3), 414–433.
Hyvonen, T. (2003). Management accounting and information systems: ERP versus BoB. European Accounting Review, 12 (1), 155–173.
Jawad, M. M. (2023). Accounting information systems (AIS) and their effect on strategic decision-making. Technium Social Sciences Journal, 47, 218.
Kyllonen, P. C. (2013). Soft skills for the workplace. Change: The magazine of higher learning, 45(6), 16-23.
Lachmann, M., Knauer, T. & Trapp, R. (2013). Strategic management accounting practices in hospitals: Empirical evidence on their dissemination under competitive market environments. Journal of Accounting & Organizational Change, 9(3), 336-369.
Langfield‐Smith, K. (2008). Strategic management accounting: how far have we come in 25 years? Accounting, Auditing & Accountability Journal, 21(2), 204-228.
Lapsley, I. & Rekers, J.V. (2017). The relevance of strategic management accounting to popular culture: the world of West End musicals. Management Accounting Research, 35, 47–55.
Lord, B.R. (1996). Strategic management accounting: The emperor’s new clothes? Management Accounting Research, 7 (3), 347–366.
Ma, Y. & Tayles, M. (2009). On the emergence of strategic management accounting: an institutional perspective. Accounting Business Research, 39 (5), 437–495.
Maiga, A.S., Nilsson, A. & Jacobs, F.A. (2014). Assessing the interaction effect of cost control systems and information technology integration on manufacturing plant financial performance. The British Accounting Review, 46 (1), 77–90
Malmi, T. (1997). Towards explaining activity-based costing failure: accounting and control in a decentralized organization. Management Accounting Research, 8 (4), 459–480.
Namazi, M. & Ebrahimi, F. (2017). Investigating the effect of individual and social structures on the moral intensity perceived by accountants. Value and Behavioral Accounting, 2(4), 121-97. (in Persian)
Naranjo-Gil, D., Maas, V.S. & Hartmann, F.G.H. (2009). How CFOs determine management accounting innovation: an examination of direct and indirect effects. European Accounting Review, 18 (4), 667–695.
Nazaripour, M. (2020). The relationship between management accounting practices and competitive advantage at secondary school level. School Administration, 8(1), 322-302. (in Persian)
Nazaripour, M. & Zakizadeh, B. (2022). Investigating the impacts of time pressure, work-family conflict, and role ambiguity on audit quality reduction behavior mediated by work stress. Accounting and Auditing Review, 29(4), 714-737. (in Persian)
Newell, S., Swan, J. & Robertson, M. (1998). A cross-national comparison of the adoption of business process reengineering: fashion-setting networks? The Journal of Strategic Information Systems, 7(4), 299–317.
O’Reilly, C.A., Chatman, J. & Caldwell, D.F. (1991). People and organizational culture: a profile comparison approach to assessing person-organization fit. Academy of Management Journal, 34 (3), 487–16.
O’Reilly, C.A. & Chatman, J.A. (1996). Culture as social control: corporations, cults, and commitment. Research in Organizational Behavior, 18, 157–200.
Odonkor, B., Kaggwa, S., Uwaoma, P. U., Hassan, A. O. & Farayola, O. A. (2024). A review of US management accounting evolution: Investigating shifts in tools and methodologies in light of national business dynamics. International Journal of Applied Research in Social Sciences, 6(1), 51-72.
Otley, D. (2016). The contingency theory of management accounting and control: 1980–2014. Management accounting research, 31, 45-62.
Pavlatos, O. & Kostakis, X. (2018). The impact of top management team characteristics and historical financial performance on strategic management accounting. Journal of Accounting and Organizational Change, 14(14), 455–472.
Puhakka, H. (2017). The role of accounting in making sense of post-acquisition integration. Scandinavian Journal of Management, 33(1), 12-22.
Roslender, R. & Hart, S.J. (2002). Integrating management accounting and marketing in the pursuit of competitive advantage: the case for strategic management accounting. Critical Perspectives on Accounting, 13 (2), 255–277.
Roslender, R. & Hart, S.J. (2003). In search of strategic management accounting: theoretical and field study perspectives. Management Accounting Research, 14(3), 255–279.
Sajadi, S. H., Asnaashari, H. & Shakeri, A. (2023). The impact of innovative culture on the implementation of strategic management accounting techniques. Accounting and Auditing Review, 30(1), 1-27. (in Persian)
Schaltegger, S. & Zvezdov, D. (2015). Gatekeepers of sustainability information: exploring the roles of accountants. Journal of Accounting and Organizational Change, 11 (3), 333–361.
Schoute, M. (2011). The relationship between product diversity, usage of advanced manufacturing technologies and activity-based costing adoption. The British Accounting Review, 43(2), 120–134.
Sedevich-Fons, L. (2018). Linking strategic management accounting and quality management systems. Business Process Management Journal, 24 (6), 1302–1320.
Shahriyari, S., Esmaeili, T., Beh Navid, E. & Mirashe, A. (2019). Adoption of management accounting techniques in small and medium enterprises. Journal of New Research Approaches in Management and Accounting, 3(20), 70-79. (in Persian)
Simmonds, K. (1981). Strategic management accounting. Management Accounting, 59 (4), 26–30.
Taipaleenmaki, J. (2014). Absence and variant modes of presence of management accounting in new product development–theoretical refinement and some empirical evidence. European Accounting Review, 23 (4), 291–334.
Tillmann, K. & Goddard, A. (2008). Strategic management accounting and sense-making in a multinational company. Management Accounting Research, 19 (1), 80–102.
Turner, M. J., Way, S. A., Hodari, D. & Witteman, W. (2017). Hotel property performance: The role of strategic management accounting. International journal of hospitality management, 63, 33-43.
Van der Veeken, H.J.M. & Wouters, M.J.F. (2002). Using accounting information systems by operations managers in a project company. Management Accounting Research, 13 (3), 345–370.
Williams, J.J. & Seaman, A.E. (2001). Predicting change in management accounting systems: national culture and industry effects. Accounting, Organizations and Society, 26 (4), 443–460.
Yazdifar, H., Askarany, D., Wickramasinghe, D., Nasseri, A. & Alam, A. (2019). The diffusion of management accounting innovations in dependent (subsidiary), organizations and MNCs. International Journal Accounting, 54 (1), 1–42.
Zhang, Y.Z., Hoque, Z. & Isa, C.R. (2015). The effects of organizational culture and structure on the success of activity-based costing implementation. Advances in Management Accounting, 25, 229–257.
بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی
دوره 31، شماره 4
1403
صفحه 733-762

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار