طراحی مدلِ حسابداری دادگاهی: تحلیل داده‌بنیاد و فرایند رتبه‌بندی تفسیری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

2 استادیار، گروه حسابداری، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

3 دانشیار، گروه حسابداری، واحد بندرگز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرگز، ایران.

چکیده

هدف: بخش مهمی از نیاز امروزِ ذی‌نفعان در بازار سرمایه، افشای اطلاعاتی است که متضمنِ حفاظت از منافع آنان در برابر زیاده‌خواهی‌های شرکت‌هاست. از این سو، نهادهای بالادستی در بازار سرمایه تلاش می‌کنند تا بر اساس قوانین و محدودنمودن عملکردهای مالی شرکت‌ها، تبعات ناشی از فرصت‌طلبی شرکت‌ها را به‌واسطه توسعه حسابداری دادگاهی کنترل کنند؛ از این رو، هدف این پژوهش، طراحیِ مدل حسابداری دادگاهی در سطح شرکت‌های بازار سرمایه است.
روش: روش‌شناسی پژوهش از نوع ترکیبی است و بر مبنای نتیجه، در دسته پژوهش‌های توسعه‌ای قرار می‌گیرد. در این پژوهش، برای جمع‌آوری داده‌ها در بخش کیفی از مصاحبه و در بخش کمّی از چک‌لیست‌های ماتریسی بر اساس مقایسه زوجی بهره برده شده است. جامعه هدف در بخش کیفی، ۱۳ نفر از متخصصان دانشگاهی بودند که چه به‌لحاظ علمی و چه به‌لحاظ تجربی، خبره تلقی می‌شدند. نمونه‌گیری در بخش روش‌شناسی کیفی، نمونه‌گیری نظری و نحوه تعیین نمونه گلوله برفی بود. اما جامعه هدف در بخش کمّی، 20 نفر از مدیران مالی شرکت‌های بورسی و کارشناسان رسمی دادگستری بودند که بر اساس تجربه‌های کاری و سطح دانش فنی و تخصصی، از طریق نمونه‌گیری همگن انتخاب شدند.
یافته‌ها: نتایج بخش کیفی به شکل‌گیری ۳ مقوله، ۶ مؤلفه و ۳۹ مضمون مفهومی، در قالب یک مدل ۶ ضلعی انجامید که طی سه مرحله کدگذاری در تحلیل نظری داده‌بنیاد کسب شد. همچنین نتایج در بخش کمی نشان داد که مؤلفه‌ نظارت‌های نهادی اثربخش‌ترین مؤلفه در توسعه حسابداری دادگاهی تلقی می‌شود.
نتیجه‌گیری: نتیجه کسب‌شده گویای این واقعیت است که نظارت‌های نهادی در ساختار حاکمیت شرکتی، به حوزه حسابداری دادگاهی، در جهتِ کاهش بار حقوقی و قضایی عملکردهای مالی کمک شایان توجهی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing and Explaining a Model of Forensic Accounting: Grounded Theory and Interpretive Ranking Process

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammad Khanaki 1
  • Ali Akbar Farzinfar 2
  • Mehdi Safari Gerayli 3
  • Meysam Arabzadeh 2
1 Ph.D. Candidate, Department of Accounting, Kashan Branch, Islamic Azad University, Kashan, Iran.
2 Assistant Prof., Department of Accounting, Kashan Branch, Islamic Azad University, Kashan, Iran.
3 Associate Prof., Department of Accounting, Bandargaz Branch, Islamic Azad University, Bandargaz, Iran.
چکیده [English]

Objective: An important part of the needs of stakeholders in the capital market is the disclosure of information, which ensures that their interests are protected against corporate aggression. Therefore, the supervisory institutions in the capital market try to control the consequences of companies' opportunism through the development of corporate accounting and by regulating the laws and restricting the financial performance of companies. The purpose of this study is to design a forensic accounting model for capital market companies.
Methods: This is a developmental, mixed-method study. Interviews were used to collect data in the qualitative part. In its quantitative part, matrix checklists were used based on a pairwise Comparison. The participants included 13 academic specialists who were considered experts, both scientifically and empirically. Theoretical sampling and snowball sampling were used. In the quantitative part, the target population included 20 financial managers from stock companies and official judicial experts, who were selected by homogeneous sampling based on their professional experience and level of technical and specialized knowledge.
Results: The achieved results in the qualitative part led to three categories; six components and 39 conceptual themes which were presented in the form of a hexagonal model. The model was obtained during three stages of coding in the theoretical analysis of the foundation data. The results in the quantitative section also showed that the component of institutional oversight is the most effective component in the development of forensic accounting.
Conclusion: According to the obtained results, institutional oversight of the corporate governance structure contributes significantly to the field of forensic accounting in order to reduce the legal and forensic burden of financial operations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forensic accounting
  • Interpretive Ranking Process (IRP)
  • Institutional oversight development

مراجع

آیت، علیرضا (1398). توجیه رسیدگی افتراقی برای جرائم اقتصادی: تهدید جرم یا خطر مرتکب؟ فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 8(28)، 239-267.
احمدی فضل‌اله، نصیریانی خدیجه، اباذری پروانه (1387). تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، ۸(۱)، 175- 185.
اسدی، حمید؛ مهدوی‌پور، اعظم؛ رضوانی، سودابه. (1398). مفهوم و جایگاه تنظیم‌گری اقتصادی با تأکید بر پاسخ‏گویی به جرایم بورسی، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، 20(50)، 473-498.
بنابی‌قدیم، رحیم؛ واعظ، سیدعلی (1400). بررسی رابطه شاخص مسئولیت‌پذیری اجتماعی با قابلیت مقایسه اطلاعات حسابداری در مراحل چرخه عمر شرکت. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 28(1)، 1-30.
تیموری، زهرا؛ هاشمی، سیدعباس و امیری، هادی (1400). تدوین مدل کیفی عوامل اثرگذار بر قیمت‎گذاری کیفیت اطلاعات حسابداری در ایران. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 28(3)، 435-459.
درسه، سیدصابر و تیموری، شمس‌الله (1398). تأثیر حسابرسان دادگاهی بر حاکمیت شرکتی، حسابداری و منافع اجتماعی، 9(3)، 69-85.
دیانتی‌دیلمی، زهرا؛ سلطانی، اصغر و عمرانی، حامد (۱۳۹۷). تدوین برنامه درسی کارشناسی ارشد رشته حسابداری قضایی (دادگاهی) و ضد تقلب، دو فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، ۳(۵)، ۱۰۰-۴۱.
شریفی، محسن (1396). مسئولیت کیفری شرکت‌های تجاری در وضعیت‌های خاص (قبل از ثبت، پس از ادغام و در حال تصفیه)، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 6(20)، 141-172.
شریفی، سمیه؛ واعظ، سیدعلی و بصیرت، مهدی (1400). توسعه پارادایم حسابداری قضایی در نوسان‌پذیری سطحِ حفاظت از منافعِ سهام‏داران در بین شرکت‌ها: تحلیلی مبتنی بر آزمون نظریه ثرندایک، حسابداری مدیریت، 14(48)، 69-86.
فخاری، حسین و اسکو، وحید (۱۳۹۷). تقلب در صورت‌های مالی: نیاز به تغییر الگو به سمت حسابداری دادگاهی، مطالعات حسابداری و حسابرسی، ۲۶(۲)، 45-60.
قربانی، نسیم و دیانتی‌دیلمی، زهرا (۱۳۹۹). بررسی ضرورت راه‌اندازی رشته حسابداری قضایی در دانشگاه‌ها و اولویت‌بندی دروس آن: دیدگاه خبرگان دانشگاهی و حرفه‌ای، چهارمین کنفرانس ملی پژوهش در حسابداری و مدیریت.
کلالیان‌مقدم، هما؛ مهارتی، یعقوب؛ اشرفی، مجید؛ خوراکیان، علیرضا (1399). شناسایی عوامل مؤثر بر تشخیص فرصت‌ها برای خلق ارزش اجتماعی در ایران: نظریه‌پردازی داده‌بنیاد با رویکرد ظاهرشونده (گلیزری)، علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 17(1)، 87-141.
کمالی‌زاده، محمد و سوری، امیرمحمد (۱۳۹۷). تحول مفهومی «قانون» در فرایند تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نشریه پژوهش سیاست نظری، ۱۳(۲۴)، 29- ۶۴.
لبیب‌زاده، محمدحسین؛ حجازی، رضوان؛ صالحی، اله‌کرم و هرمزی، فرشین (1400). نقشِ الگو‌واره تحکیم حسابداری دادگاهی در تغییر رویکردِ افشای ریسک شرکت‌های بازار سرمایه: بسط نظریه همولوژی جهت نمادگراییِ ادراکِ سرمایه‌گذاران، دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 14(50)، 57-76.
میرسعیدی، سیدمنصور و جوانمردی، محمد (1395). تحلیل جرم اظهارنظر غیرقانونی بازرس و حسابرس نسبت به اطلاعات مالی ارائه‌شده، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 5(16)، 117-148
نمازی، محمد و ابراهیمی‌میمند، مهدی (1395). بررسی چگونگی افشای ریسک در گزارش‌ سالانه شرکت‌ها و عوامل مؤثر بر آن، دانش حسابداری مالی، 3(2)، 1-29.
وفایی‌پور، روح اله (۱۳۹۹). رابطه حسابداری قضایی با سلامت اقتصاد (پول‏شویی). فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 4(31)، 35-52.
 
References
ACFE. (2014). Report to the Nations on Occupational Fraud and Abuse, Austin: Association of Certified Fraud Examiners.
AICPA, A. I. O. C. P. A. (2014). Forensic services audits, and corporate governance: Bridging the gap, New York: Author.
Akinbowale, O.E., Klingelhöfer, H.E. and Zerihun, M.F. (2020). An innovative approach in combating economic crime using forensic accounting techniques, Journal of Financial Crime, 27(4), 1253-1271.
Alaoubi, A., Almomani, M, A. (2021). The Moderating Effect for Forensic Accounting on the Relationship between corporate Governance and Quality of Accounting Information in The Jordanian Public Shareholding Companies, International Journal of Academic Research in Accounting Finance and Management Sciences, 11(2), 47–61.
Alshurafat, H., Al Shbail, M.O. and Mansour, E. (2021). Strengths and weaknesses of forensic accounting: an implication on the socio-economic development, Journal of Business and Socio-economic Development, 1(2), 135-148.
Asadi, H., Mahdavipoor, A., Rezvani, S. (2020). The Concept and Position of Economic Regulation with Emphasis on Accountability for Exchange crimes, Islamic Law Research Journal, 20(50), 473-498. (in Persian)
Awolowo, I. F., (2014). The Relevance of Forensic Accounting in Mitigating the Audit Expectation Gap. s.l., University of Portsmouth.
Ayat, A. (2019). Justifying differential treatment for economic crimes: the threat of crime or perpetrator's risk? Journal of Criminal Law Research, 8(28), 239-267. (in Persian)
Bhasin, M, L. (2015). Corporate Governance and Forensic Accountants' Role: Global Regulatory Action Scenario, International Journal of Accounting Research, 1(1), 210-245.
Bishop, C, C., DeZoort, T., Hermanson, D, R. (2017). The Effect of CEO Social Influence Pressure and CFO Accounting Experience on CFO Financial Reporting Decisions, AUDITING: A Journal of Practice & Theory, 36(1), 21–41.
Bonabi Ghadim, R., & Vaez, S. A. (2021). Investigating the Relationship between Social Responsibility Index and Financial Statement Comparability in the Company Life Cycle Stages. Accounting and Auditing Review, 28(1), 1-30. doi: 10.22059/acctgrev.2021.316824.1008493 (in Persian)
Botes, V. and Saadeh, A. (2018). Exploring evidence to develop a nomenclature for forensic accounting, Pacific Accounting Review, 30(2), 135-154.
Botes, V. and Saadeh, A. (2018). Exploring evidence to develop a nomenclature for forensic accounting, Pacific Accounting Review, 30(2), 135-154.
Charmaz, K. (2011). Grounded theory methods in social justice research. The Sage handbook of qualitative research, 4(3), 359-380.
Davidson, R, H. (2021). Who did it matters: Executive equity compensation and financial reporting fraud, Journal of Accounting and Economics, 2(4), 107-143.
Dianati Deilami Z, Soltani A, Omrani H. (2018). Curriculum Development: A Master's Degree Program in Anti- Fraud and Forensic Accounting. Journal of Value & Behavioral Accounting, 3 (5), 41-100. (in Persian)
Digabriele, J. A., Heitger, L., Riley, R. A. (2020). A Synthesis of Non-Fraud Forensic Accounting Research, Journal of Forensic Accounting Research, 19(34), 266-294.
Dong, R. (2011). Research on Legal Procedural Functions of Forensic Accounting, Energy Procedia, Elsevier Ltd, 2147-2151, CC BY-NCND license.
Dorseh, S., Tevmouri, S. (2019). The Impact of Forensic Auditors on Corporate Governance. Journal of Accounting and Social Interests, 9(3), 69-85. (in Persian)
Evans, G., Lusher, J. and Day, S. (2021). Completeness of the qualitative characteristics using Foucauldian critical discourse analysis and content analysis paradigms: towards a revised conceptual framework, Journal of Financial Reporting and Accounting, 4(1), 28-69.
Fakhari, H., Oskou, V. (2018). Fraud in the Financial Statement: the Need for a Paradigm Shift to Forensic Accounting. Accounting and Auditing Studies, 7(26), 45-60. (in Persian)
Fernández, W. D. (2004). The grounded theory method and case study data in IS research: issues and design. In Information Systems Foundations Workshop: Constructing and Criticizing, 1(1), 43-59.
Glaser, B. G. (1978). Theoretical Sensitivity: Advances in the methodology of grounded theory. Mill Valley, Calif.: Sociology Press.
Glaser, B. G., & Holton, J. (2005). Staying open: The use of theoretical codes in grounded theory. The Grounded Theory Review, 5(1), 1-20.
Glaser, B. G., & Holton, J. (2007). Remodeling grounded theory, Historical Social Research/Historische Sozialforschung. Supplement, 19(32), 47-68.
Gray, R. O. & Moussalli, S. D., (2006). Forensic Accounting and Auditing United Again: A Historical Perspective. Journal of Business Issues, 2: 15-24.
Howieson, B. (2018). What is the ‘good’ forensic accountant? A virtue ethics perspective, Pacific Accounting Review, 30(2), 155-167.
James, A. D. (2010). An Empirical Investigation of the Relevant Skills of Forensic Accountants, Journal of Education for Business, 83(6), 331-338.
Kalalian Moghadam, H., Maharti, Y., Ashrafi, M., Khorakian, A. (2020). Identifying Effective Factors on the Recognition of Opportunities for Creating Social Value in Iran: Glaserian Grounded Theory. Journal Of Social Sciences, 17(1), 141-8. (in Persian)
Kamalizadeh, M. & Soori, A.M. (2018). Conceptual Evolution of “Law” in the constitution process of Islamic Republic of Iran, Research in Theoretical Politics, 13(24), 29-64. 
(in Persian)
Kamarudin, K, A., Ariff, A, M., Jaafar, A. (2020). Investor protection, cross-listing and accounting quality, Journal of Contemporary Accounting & Economics, 16(1), 100-179.
Kumari Tiwari, R. and Debnath, J. (2017). Forensic accounting: a blend of knowledge. Journal of Financial Regulation and Compliance, 25(1), 73-85.
Labibzadeh, M., Hejazi, R., salehi, A., Hormozi, F. (2021). Forensic Accounting Paradigm in Changing Approach to Risk Disclosure of Capital Market Firms: Development of Homology Theory to Symbolize Investors Perception. Financial Knowledge of Securities Analysis, 14(50), 57-76. (in Persian)
Mirsaeidi, S., javan mardi, M. (2016). Analysis of Illegal Expression of Inspector and Auditor’s Views on the Presented Financial Information. Journal of Criminal Law Research, 5(16), 117-148. (in Persian)
Namazi, M. & Ebrahimi Meymand, M. (2016). Studying the Disclosure of Risk and Influencial Factors on This Disclosure. Financial Accounting Knowledge, 3(2), 1-29. (in Persian)
Phiri, J. and Guven-Uslu, P. (2019). Social networks, corruption and institutions of accounting, auditing and accountability, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 32(2), 508-530.
Salleh, K., Aziz, R. A. (2014). Traits, Skills and Ethical Values of Public Sector Forensic Accountants: An Empirical Investigation, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 145(25), 361-370.
Sharifi, M. (2017). Criminal Liability of Corporations under Specific Situations (Before Registration, during Settlement and after Merger). Journal of Criminal Law Research, 6(20), 141-172. (in Persian)
Sharifi, S., Vaez, S.A., Basirat, M. (2021). Developing a Judicial Accounting Paradigm in the Fluctuation of the Level of Protection of Shareholders' Profits in Companies: An Analysis Based on the Thorndike's Theory Test. Journal of Management Accounting, 14(48), 69- 86. (in Persian)
Singleton, T, W., Singleton, A, J. (2010). Fraud Auditing and Forensic Accounting. (4th ed.), John Wiley & Sons Inc, New Jersey.
Speziale, HS, Streubert, HJ, & Carpenter, DR. (2011). Qualitative research in nursing: Advancing the humanistic imperative. Lippincott Williams &Wilkins.
Srinivasan, P. (2009). Internal Audit Control Systems, Forensic Accounting and Financial Reporting. https://ssrn.com/abstract=1474188
Teymoori, Z., Hashemi, S. A., & Amiri, H. (2021). Developing the Qualitative Model of the Factors Affecting the Accounting Information Quality Pricing in Iran. Accounting and Auditing Review, 28(3), 435-459. doi: 10.22059/acctgrev.2020.303615.1008380
(in Persian)
Wahyuni-TD, I.S., Haron, H. and Fernando, Y. (2021). The effects of good governance and fraud prevention on performance of the zakat institutions in Indonesia: a Sharīʿah forensic accounting perspective, International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 14(4), 692-712.
بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی
دوره 29، شماره 3
1401
صفحه 546-585

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار