الگوی مفهومی تردید حرفه‌ای حسابرسان با استفاده از تحلیل دلفی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

2 استادیار، گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

3 دانشیار، گروه مدیریت، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

10.22059/acctgrev.2024.379887.1008986

چکیده

هدف: یکی از اصول بسیار مهم و مطرح در حسابرسی تردید حرفه‌ای است. طبق استانداردهای حرفه‌ای، شک به‌عنوان نگرش حسابرس به ارزیابی انتقادی شواهد حسابرسی تعریف می‌شود. تردید حرفه‌ای نوعی نگرش است که لازمۀ آن، وجود ذهن پرسشگر و ارزیابی نقادانه شواهد توسط حسابرس است. اصل تردید حرفه‌ای، به‌طور گسترده در استانداردهای حسابرسی ریشه دوانده است و نظارت‌کنندگان در سراسر جهان، اغلب کمبود شک را یکی از دلایل اساسی کاستی‌های حسابرسی معرفی کرده‌اند؛ اما همیشه نمی‌توان تردید بدون پشتوانه را ملاک کاستی حسابرسی قرار داد. ادبیات حسابرسی و حسابداری، عوامل مختلفی را دلیل این امر می‌داند که فزونی و کاستی این مهم، می‌تواند پیامدهای مختلفی به همراه داشته باشد. برای مدیریت پیامدهای احتمالی، پژوهش حاضر با هدف ارائۀ الگوی مفهومی تردید حرفه‌ای حسابرسان اجرا شده است.
روش: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کیفی و اکتشافی است. داده‌های پژوهش از مبانی نظری و همچنین، از طریق مصاحبه با افراد خبره در حوزۀ رفتارشناسی حسابرسی در سال ۱۴۰۳ گردآوری شده است. مشارکت‌کنندگان پژوهش ۱۸ نفر از خبرگان بودند که به‌روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. با استفاده از تحلیل دلفی و به‌کمک نظر خبرگان قبلی و جدید، عوامل احصا و تأیید شدند.
یافته‌ها: بر اساس نتایج عوامل مؤثر بر تردید حرفه‌ای حسابرس عبارت‌اند از: مؤلفه‌های ابعاد فرهنگی، اختلال‌های شخصیتی، اخلاق حرفه‌ای، اخلاق حسابداران، استقلال حسابرسان، اعتماد، بی‌طرفی حسابرس، قضاوت حسابرس، تجربۀ حسابرس، ادراک حسابرس، ایدئولوژی سیاسی حسابرس، تعهد حرفه‌ای، تقلب، جنسیت حسابرس، چرخش حسابرس، ردۀ حسابرسی، حق‌الزحمۀ حسابرسی، سبک رهبری حسابرس، سرمایۀ اجتماعی، تردید حسابرس، شناخت صاحب‌کار، شهرت حسابرس، صلاحیت حسابرس، تفکرهای حسابرس، عملکرد حسابرس، فرسایش قدرت در حسابرسی، کیفیت حسابرسی، مؤلفه‌های رفتاری حسابرسان، هویت، ویژگی‌های شرکت، ویژگی‌های صنایع، ساختار مالکیت، ویژگی‌های نظارتی، کیفیت اطلاعات، ویژگی‌های بازار شرکت، ریسک شرکت، سطح اهمیت، ویژگی‌های هیئت‌مدیره، آموزش، سابقۀ حسابرسی حسابرس از صاحب‌کار قبلی، نوع اظهارنظر قبلی حسابرس از صاحب‌کار، پیچیدگی کار صاحب‌کار، فناورانه بودن نوع فعالیت صاحب‌کار، شیوۀ برنامه‌ریزی کار حسابرسی توسط حسابرس، ذهن پرسشگر، ترک قضاوت، اتکا به خود، خودباوری، فشار کاری، حجم کاری و انگیزه. گفتنی است که این عوامل، مدل مفهومی تردید حرفه‌ای حسابرس را تشکیل می‌دهند.
نتیجه‌گیری: حسابرسان در فرایند حسابرسی با عوامل مختلفی روبه‌رو هستند که می‌تواند بر میزان تردید حرفه‌ای آن‌ها تأثیرگذار باشد؛ از این رو آن‌ها باید در سطح فردی، محیطی، اجتماعی و اقتصادی این عوامل را تحلیل کنند و آموزش‌های لازم را جهت پیشگیری منطقی دیده باشند. همچنین، به صاحب‌کار و ویژگی‌های محیط حسابرسی توجه ویژه‌ای داشته باشند؛ زیرا صاحب‌کار و نوع ارتباط با آن، می‌تواند از عوامل تأثیرگذار بر میزان تردید حرفه‌ای باشد. اطلاعات از بابت نحوۀ ارائه و افشا و همچنین، پیچیدگی آن، می‌تواند میزان تردید آن‌ها را افزایش دهد؛ از این رو تردید حرفه‌ای، قضاوت حرفه‌ای را به‌دنبال خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Conceptual Model of Professional Skepticism in Auditors: A Delphi Analysis

نویسندگان [English]

  • Seyed Ahmad Seyedzadeh Koh Kamar 1
  • Mehdi Alinezhad Sarokolaei 2
  • Alireza Fazlzadeh 3
  • Mehdi Zeynali 2
1 Ph.D Candidate, Department of Accounting, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 Assistant Prof., Department of Accounting, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
3 Associate Prof., Department of Management, Faculty of Economics and Management, Tabriz University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Objective
One of the most important principles in auditing is professional skepticism. According to professional standards, skepticism is defined as the auditor's attitude toward the critical evaluation of audit evidence. Professional skepticism is an attitude that requires the auditor to have a questioning mind and critically evaluate evidence. The principle of professional skepticism is deeply rooted in auditing standards, and regulators around the world often identify a lack of skepticism as one of the fundamental reasons for audit deficiencies. However, unjustified skepticism cannot always be considered a criterion for audit deficiencies. The auditing and accounting literature considers various factors as the reason why the excess and deficiency of this factor can have different consequences. To manage possible consequences, the present study aims to present a conceptual model of auditors' professional skepticism.
Methods
This study is a qualitative and exploratory research project conducted by interviewing experts in the theoretical foundations of behaviorism and auditing. Information was collected using purposeful sampling with the participation of 18 experts in 2025. In the next stage, the collected factors were confirmed using Delphi analysis and the opinions of 12 previous and new experts.
Results
The results showed that the components affecting auditors' professional skepticism include: cultural dimensions, personality disorders, professional ethics, accountant ethics, auditor independence, trust, auditor impartiality, auditor judgment, auditor experience, auditor perception, auditor political ideology, professional commitment, fraud, auditor gender, auditor turnover, audit category, audit fee, auditor leadership style, social capital, auditor skepticism, client recognition, auditor reputation, auditor competence, auditor thoughts, auditor performance, power erosion in auditing, audit quality, auditor behavioral components, identity, company characteristics, industry characteristics, ownership structure, supervisory characteristics, information quality, company market characteristics, company risk, level of importance, board characteristics, education, auditor audit history of a client, type of auditor's previous opinion on a client, complexity of the client's work, technological nature of the client's activity, auditor's way of planning audit work, questioning mind, judgment abandonment, self-reliance, self-confidence, work pressure, workload, and motivation. These factors constitute the conceptual model of auditors' professional skepticism.
Conclusion
Auditors face various factors in the audit process that can affect their level of professional skepticism. Therefore, they must analyze the cases at the individual, environmental, social, and economic levels and receive the necessary training for logical prevention. They should pay special attention to the client and the characteristics of the audit environment because the client and the type of relationship with it can be factors affecting the level of professional skepticism. The way information is presented and disclosed, as well as its complexity, can increase auditors' skepticism. Therefore, professional skepticism will lead to professional judgment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Auditor professionalism
  • Conceptual model of auditor professionalism
  • Audit quality

مراجع

پوربهرامی، بابک؛ شجاعی، معصومه؛ معصومی، مرضیه؛ منصوری احمر، علی و حسینی نیا، سعید (1401). تبیین نقش شک و تردید حرفه‌ای در پیشینه حسابرسی، هفتمین کنفرانس بین‌المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق، تهران. https://civilica.com/doc/1574908
تحریری، آرش و پیری سقرلو، مهدی (1395). درک حسابرسان از مفهوم تردید حرفه‏ای در کار حسابرسی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 23 (1)، 117-135.
حاجی‌ها، زهره؛ گودرزی، احمد؛ فتاحی، زهرا (1392). ارتباط ویژگی‌های تردید حرفه‌ای حسابرسان، قضاوت و تصمیم‏گیری آن‌ها. حسابداری مدیریت، 6(19)، 43-59.
حسینی، سیدحسین؛ بنی مهد، بهمن و صفری، زهرا (1399). بررسی تأثیر دیدگاه‌های تردید حرفه‌ای حسابرس بر ارزیابی ریسک تقلب با توجه به اثر مداخله‌کنندگی مهارت ارتباطی و تضعیف اجتماعی. دانش حسابداری، 11(2)، 71-105.
حیدر، مجتبی و نیکومرام، ‏هاشم (1397). سبک‏های تفکر و تردید حرفه‏ای در حسابرسی (آزمون نظریه خودحکومتی ذهن)، دو فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 3(5)، 151- 185.
رجبعلی‌زاده، جواد؛ حصارزاده، رضا و باقرپور، محمدعلی (1395). بررسی رابطه بین دو بعد شکاکیت و بی طرفی تردید حرفه‏ای با قضاوت حرفه‏ای حسابرس. بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، 23(2)، 173-192.
سلیمی، پیام؛ عرب‌زاده، میثم؛ علی پور، محمد؛ پناهیان، حسین و صفری گرایلی، مهدی (1403). ارائه چارچوبی برای تردید حرفه‏ای حسابرسان با رویکرد نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده. پژوهش‏های حسابرسی حرفه‏ای، 14(169)، 123-173.
شیراوژن، ‏هانی و فخاری، حسین (1403). تقلیل منیت، تردید حرفه‏ای و کیفیت قضاوت و تصمیم گیری در حسابرسان قضایی. بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، 31 (2)، 290-314.
صفی خانی، رضا؛ صفرزاده، محمدحسین و اثنی عشری، حمیده (1401). بررسی رابطه تردید حرفه‏ای، شناخت صاحب کار و قضاوت حسابرس. دانش حسابداری، 13(1)، 59- 82.
غلامرضایی، محسن و حسنی، محمد (1398). تأثیر اختلالات شخصیت بر تردید حرفه‌ای حسابرسان مستقل. مجله علمی پژوهشی دانش حسابداری، 10(2)، 43-76.
قاسمی نژاد، احسان؛ بنی‌مهد، بهمن؛ بشکوه، مهدی (1400). تأثیر ویژگی رفتاری فرصت‌طلبی بر تردید حرفه‌ای حسابرسان مستقل: آزمونی از نظریه روان‏شناسی شخصیتی. دانش حسابداری، 12(1)، 69- 89.
کامیابی نیا، یحیی؛ ملکیان، اسکندر و جوادی نیا، امیر (1402). بررسی نقش تجربه و تردید حرفه‏ای در کاهش اثر شکل ارائه اطلاعات بر کیفیت قضاوت حسابرسان: بررسی آزمایشگاهی رفتار حسابرسان. دانش حسابداری مالی، 10(2)، 1-37.
کرمی، احسان و پرویزی، بهزاد (1395). بررسی سوگیری‏های شناختی بر قضاوت حرفه‏ای حسابرسان، نخستین کنفرانس حسابداری و مدیریت، سنندج. دسترسی در: https://civilica.com/doc/616200
گرد، عزیز و ناصری، مونا (1397). مطالعۀ ارتباط بین تردید حرفه‌ای حسابرس، چرخش حسابرس و کیفیت حسابرسی شرکت‌ها. حسابداری و منافع اجتماعی، 8(3)، 101- 123.
هرمزی، شیرکو؛ نیکومرام، ‏هاشم؛ رویایی، رمضانعلی و رهنمای رودپشتی،‏ هاشم (1395). بررسی تأثیر سوگیری‏های روان‌شناختی بر تردید حرفه‏ای حسابرس. فصلنامه پژوهش‏های تجربی حسابداری، 6 (22)، 123-148.
 
References
Anugerah, R., Sari, R.N. & Primadona, E. (2014). Personal Characteristics and Quality of Audit Work: Study on Regional Internal Audit Bodies in Indonesia. International Accounting Business Conference.
Atantri, S. (2020). Kualitas Audit Berdasarkan Skeptisme Profesional dan Fee Audit (Studi Empiris pada Kantor Akuntan Publik Kota Bandung). JSMA (Jurnal Sains Manajemen dan Akuntansi), 12(1), 54-64. https://doi.org/10.37151/jsma.v12i1.49.
Bandura, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice- Hall, Inc.
Bigus, J. (2016). Optimism and auditor liability. Accounting and Business research, 46(6), 577-600.
Citranagari, M.P. (2022). The Effect Of Professional Skepticism, Investigative Auditor’s Experience and Whistle blowing System On Auditor’s Ability In Detecting Fraud. Journal Research of Social Science, Economics, and Management, 1(12). https://doi.org/10.59141/jrssem.v1i12.224.
Cohen, J.R., Dalton, D., & Harp, N.L. (2017). Neutral and presumptive doubt perspectives of professional skepticism and auditor job outcomes. Accounting Organizations and Society, 62, 1-20.
Donnelly, A. M., & Donnelly, D. P. (2023). A systematic review of experimental research on accountability in auditing. Behavioral Research in Accounting, 35(2), 37-72.
Ghaseminejad, E., Bani Mahd, B. & Beshkoh, M. (2021). The effect of opportunistic behavior on professional skepticism of independent auditors: a test of personality psychology theory. Accounting Knowledge, 12(1), 69-89. (in Persian)
Gholamrezaei, M. & Hasani, M. (2018). The effect of personality disorders on the professional skepticism of independent auditors. Scientific-Research Journal of Accounting Knowledge, 10(2), 43-76. (in Persian)
Glover, S. M. & Prawitt, D. F. (2014). Enhancing auditor professional skepticism: The professional skepticism continuum. Current Issues in Auditing, 8(2), 1-10.
Glover, S.M., Prawitt, D.F., Ranzilla, S. Chevalier, R. & Hermann, G. (2011). Elevating Professional Judgment in Auditing and Accounting: The KPMG Professional Judgment Framework.
Gord, A. & Naseri, M. (2018). Relationship Between the Auditor's Professional Skepticism, Rotation of Auditors and Audit Quality of company. Journal of Accounting and Social Interests, 8(3), 101-123. doi: 10.22051/ijar.2017.16015.1312 (in Persian)
Gul, F. A., Wu, D. & Yang, Z. (2013). Do individual auditors affect audit quality? Evidence from archival data. The Accounting Review, 88(6), 1993-2023.
Hajiha, Z., Godarzi, A. & Fatahi, Z. (2012). The relationship between the characteristics of auditors' professional skepticism, their judgment and decision making. Management Accounting Scientific Research Quarterly, 6(19), 43- 59. (in Persian)
Heidar, M. & Nikomaram, H. (2018). Thinking Styles and Professional Skepticism in Auditing (Theory of Mental Self-Government). Journal of Value & Behavioral Accounting, 3 (5), 151-185. (in Persian)
Hormazi, Sh., Nikumram, H., Royai, R. & Rahnema Roudpashti, H. (2015). Examining the effect of psychological biases on the auditor's professional doubt. Journal of Experimental Accounting Research, 6(22), 123-148. (in Persian)
Hosseini, S.H., Banimahd, B. & Safari, Z. (2020). Examining the Effect of Auditor's Professional Skepticism on Fraud Risk Assessment, Considering Moderator Effect of Communication Skill and Social Undermining. Journal of Accounting Knowledge, 11(2), 71-105. (in Persian)
Hurtt, R. K. (2010). Development of a scale to measure professional skepticism. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 29(1), 149-171.
Idawati, W. & Gunawan, A. (2015). Effect of competence, independence, and professional skepticism against ability to detect fraud action in audit assignment (Survey on public accounting firm registered in IICPA territory of Jakarta). International Journal of Applied Business and Economic Research, 13(7), 5123–5138.
Indriyani, S. & Hakim, L. (2021). Pengaruh Pengalaman Audit, Skeptisme Profesional Dan Time Pressure Terhadap Kemampuan Auditor Mendeteksi Fraud. Jurnal Akuntansi Dan Governance, 1(2), 113. https://doi.org/10.24853/jago.1.2.113-120
Kamyabiniya, Y., Malekian, E. & Javady Nia, A. (2023). Investigating the Role of Professional Experience and Skepticism in Reducing the Effect of Information Presentation on the Quality of Auditors 'Judgment: A Experimental Study of Auditors' Behavior. Financial Accounting Knowledge, 10(2), 1-37. doi: 10.30479/jfak.2022.17268.3009 (in Persian)
Karmi, E. & Parvizi, B. (2015). Investigating cognitive biases on auditors' professional judgment. The first accounting and management conference, Sanandaj. Available at:  https://civilica.com/doc/616200
KPMG LLP (KPMG).( 2012). Comment letter on the board’s concept release on auditor.
Kurtz, P. (1992). The New Skepticism: Inquiry and Reliable Knowledge. Buffalo, NY: Prometheus Books.
Nechel, M. (2000). The role of problem representation shifts in auditor decision processes in analytical procedures. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 8(2), 1-16.
Nelson, M. W. (2009). A Model and Literature Review of Professional Skepticism in Auditing. A Journal of Practice and Theory, 2(28), 1-34.
Nolder, C. J., & Kadous, K. (2018). Grounding the professional skepticism construct in mindset and attitude theory: A way forward. Accounting, Organizations and Society, 67, 1-14. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2524573
Pourbahrami, B., Shojaei, M., Masoumi, M., Mansouri Ahmar, A. & Hosseini Nia, S. (2022). Explaining the role of professional skepticism in the audit background, 7th International and National Conference on Management, Accounting and Law Studies, Tehran, https://civilica.com/doc/15749083. (in Persian)
Pratama, B., Ali Ahmad, Z., Innayah, M. (2019). Obedience pressure, professional ethics, attitude of skepticism and independency towards audit judgment. Journal of Accounting Science, 2, 141-149.
Quadackers, L., Groot, T., & Wright, A. (2014). Auditors’ professional skepticism: Neutrality versus presumptive doubt. Contemporary accounting research, 31(3), 639-657.
Rajab Ali Zadeh, J., Hesarzadeh, R. & Bagher Pour, M. A. (2016). An Investigation of the Relationship between Two Dimensions of Presumptive Doubt and Professional Skepticism With Professional Judgment of an Auditor. Accounting and Auditing Review, 23(2), 173-192. doi: 10.22059/acctgrev.2016.58465 (in Persian)
Safikhani, R., Safarzadeh, M. H. & Asna Ashari, H. (2022). A Review of Releaton between Professional Skepticism, Client-Specific Experiences, and Audit Judgments. Journal of Accounting Knowledge, 13(1), 59-82. doi: 10.22103/jak.2021.17535.3485 (in Persian)
Salimi, P., Arabzadeh, M., Alipour, M., Panahian, H. & Safari Gerayli, M. (2024). Providing a framework for auditors' professional skepticism with the approach of the theory of planned behavior. Professional Auditing Research, 4(16), 150-173. doi: 10.22034/jpar.2024.2021240.1279 (in Persian)
Santoso, R. D., Budi Riharjo, I. & Kurnia, K. (2020). Independensi, Integritas, Serta Kompetensi Auditor Terhadap Kualitas Audit dengan Skeptisisme Profesional Sebagai Variabel Pemoderasi. Journal of Accounting Science, 4(2), 36–56. https://doi.org/10.21070/jas.v4i2.559
Sayed Hussin, S. A. H., Iskandar, T. M., Saleh, N. M., Jaffar, R. (2017). Professional Skepticism and Auditors’ Assessment of Misstatement Risks: The Moderating Effect of Experience and Time Budget Pressure. Economics and Sociology, 10(4), 225-250. doi:10.14254/2071-789X.2017/10-4/17.
Shirowzhan, H. & Fakhari, H. (2024). Ego Depletion, Professional Skepticism, and Decision-making Quality in Forensic Auditors. Accounting and Auditing Review, 31(2), 290-314. doi: 10.22059/acctgrev.2024.371846.1008909 (in Persian)
Sihombing, E., Erlina, Rujiman, & Muda, I. (2019). The effect of forensic accounting, training, experience, work load and professional skeptic on auditor's ability to detect of fraud. International Journal of Scientific and Technology Research, 8(8), 474–480.
Syahril Djaddang, C. A., Lyshandra, S., Wulandjani, H. & Sulistiawarni, E. (2018). The relationship between self-efficacy towards audit quality with individualism culture as mediates: Evidence from Indonesia. International Journal of Social Sciences and Humanities Invention, 5(4), 4577-4583. https://doi.org/10.18535/ijsshi/v5i4.06
Tahriri, A. & Piri Sagharloo, M. (2016). Auditors’ perceptions of professional skepticism in audit work. Accounting and Auditing Review, 23(1), 117-135. doi: 10.22059/acctgrev.2016.57023 (in Persian)
Tjan, J. S., Muslim, M., Alimin, A., Noch, M. Y. & Sonjaya, Y. (2024). Independence, professional skepticism, and audit quality: The moderating role of audit fees. Jurnal akuntansi, 28(1), 40-60.
Utaminingsih, N. S., Januarti, I., & Ary Helmina, M. R. (2022). The Role of Quality Control on the Formation of Auditor’S Professional Skepticism. Jurnal Dinamika Akuntansi, 14(1), 66–75. https:// doi.org/10.15294/jda.v14i1.35706.
Verwey, I. G. & Asare, S. K. (2022). The joint effect of ethical idealism and trait skepticism on auditors’ fraud detection. Journal of Business Ethics, 176(2), 381-395.
بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی
دوره 32، شماره 1
1404
صفحه 198-223

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار